Հայկական ժանեկագործությունը իր նախշազարդերի տեսակներով շատ ընդհանրություններ ունի դեկորատիվ-կիրառական արվեստի` փայտագործության, քարագործության և մետաղագործության հետ: Ժանյակե նախշը հաճախ հիմք է հանդիսանում որպես նախշազարդ` խաչքարերի վրա պատկերելու: Եթե Եվրոպայում ժանյակ կրում էին միայն ազնվականներն ու հոգևորականները, ապա Հայաստանում այն կազմում էր հայկական տարազի պարտադիր բաղկացուցիչ մասը:
Կրթահամալիրի մայրենիի ուսուցչուհի Կարինե Պետրոսյանը ներկայացնում է Արցախի խաշլամայի իր բաղադրատոմսը:
Արցախում պատրաստվող խաշլաման տարբերվում է Հայաստանում պատրաստվող խաշլամայից: Այն պատրաստվում է հիմնականում մատղաշ տավարի կամ ոչխարի (գառան) յուղոտ մսից: Կաթսայի մեջ հերթականությամբ շերտ-շերտ շարվում են միսը, լոլիկը, կարմիր և կանաչ պղպեղը, սոխը և գազարը: Խաշլաման համեմվում է աղով, սև պղպեղով, թարմ համեմով ու սամիթով: Որոշ տնտեսուհիներ ավելացնում են նաև սև սալորաչիր կամ մոշ` թթվաշ համ ստանալու համար, ինչպես նաև` գինի կամ գարեջուր:
Գրի առավ Արթուր Մարգարյանը, Ավագ դպրոց, 12-րդ դասարան
Սեբաստացու օրերի առթիվ մրգային մարմելադի իր բաղադրատոմսն է առաջարկում մայրենիի ուսուցչուհի Թամար Ղահրամանյանը:
Տնային պայմաններում մարմելադ պատրաստում են թթվաշ մրգերից, որոնց եփած խյուսը հեշտ է մակարդվում: Սովորաբար պատրաստում են խնձորից ու սալորից:
Սեբաստացու օրերին ընդառաջ Մշո տոնական այս փլավի իր բաղադրատոմսն է առաջարկում կրթահամալիրի մայրենիի ուսուցչուհի Ելենա Սարգսյանը:
Նախապես թրջել սիսեռը ու եփել: Եփել նաև տավարի միսն ու հավի կրծքամիսը, ապա բզիկ-բզիկ անել: 2-3 գլուխ սոխը բուսայուղի մեջ լավ սոխառած անել, ավելացնել, մանրացրած տավարի և հավի միսը, խառնել, ավելացնել բլղուրը, եփած սիսեռը: Ապա ավելացնել ջուրն այնքան, որ ծածկի զանգվածը, աղը, կարմիր պղպեղը և թողնել, որ եփվի: Մշո ավանդական փլավը տոնական օրերի համեղ ճաշատեսակ է:
Անհրաժեշտ բաղադրիչներ՝
1 բաժակ բլղուր
300-500 գր. տավարի միս և նույնքան հավի կրծքամիս
1-1,5 բաժակ սիսեռ, սոխ, կարմիր պղպեղ, աղ
Գրի առավ Արթուր Մարգարյանը, Ավագ դպրոց, 12-րդ դասարան
Կար-չկար մի թագավոր կար, որը սովորություն ուներ աղքատներին և թշվառներին ոսկի բաժանելու: Նա դա անում էր ամեն օր: Մահից հետո նա հայտնվում է երկնքում՝ ամբողջովին ոսկուց պալատում: Պալատը ամբողջովին կահավորված էր ոսկուց՝ ոսկե աթոռներ, ոսկե սեղաններ, ամեն ինչ ոսկուց, միայն ոսկուց: Նա երջանիկ էր՝ կարծելով , թե դա իր վարձատրությունն է:
Հայկական խեցեգործական արվեստի առաջին նմուշները թվագրում են դեռ պղնձյա դարաշրջանից: Ավելի ուշ այս արհեստը արագ տեմպերով սկսեց զարգանալ` Արարատյան թագավորությունում (Ուրարտու) հասնելով իր ծաղկման գագաթնակետին. այդ մասին վկայում են մթա VIII դ. գտնված նմուշները: Հայկական խեցեգործության ավանդույթները լայնորեն տարածում գտան միջին դարերում, երբ Անիի և Դվինի վարպետների փառքն արդեն դուրս էր եկել երկրի սահմաններից:
Ասում են, որ խեցեգործական արհեստանոցներում արտադրված արտադրանքը միշտ գտնում է իր երկրպագուներին, քանի որ կավն ընդունակ է բավարարել տարբեր ճաշակներ: Մեկը երազում է կերակուր պատրաստելու կավե սպասքի մասին, քանի որ ցանկանում է մինչև վերջ բացահայտել հնագույն խոհարարական բաղադրատոմսերը: Մեկ ուրիշը ուղղակի սիրում է հեղինակային հնարքներ և իր միջավայրը հաճույքով զարդարում է օրիգինալ սպասքով:
Արհեստագործ 